When the Christ Comes …

The kings who protected,

the priests who offered sacrifices,

and the teachers who showed light to our path …

all will pass away, they must pass away

They gave us a glimpse,

of the strength the Messiah would give,

of life,

of light.

Messiah himself will lead us to the fullness,

If we open our hearts, he will be formed in us too.

At times, unfortunately,

They become the worship-icons - the kings, the priests, the masters

May their inspiration, and vision guide us and lead us,

but they must move away.

It is not their touch that is our blessedness.

May the Messiah himself lead us through many in every moment of our life!

Let us wait attentively, and gracefully.

Grace-filled advent season…

മിശിഹാ വരുമ്പോൾ ... ...

സംരക്ഷിച്ച രാജാക്കന്മാരും,
പൂജ അർപ്പിച്ച പുരോഹിതരും,
വെളിച്ചം നൽകിയ ഗുരുഭൂതരും കടന്നു പോകും,
കടന്നു പോകണം.

മിശിഹാ നൽകുന്ന ബലത്തെക്കുറിച്ച്,
ജീവനെക്കുറിച്ച്,
ആന്തരികജ്യോതിയെക്കുറിച്ച്,

തെല്ലൊരു അനുഭൂതി അവർ നൽകി.
പൂർണതയിലേക്ക് മിശിഹാ തന്നെ നയിക്കും
ഹൃദയം തുറന്നാൽ നമ്മിൽ അവൻ രൂപമെടുക്കുകയും ചെയ്യും.


രാജാക്കന്മാരും, പുരോഹിതരും, ആത്മീയഗുരുക്കന്മാരും,
ചിലപ്പോഴെങ്കിലും, നിർഭാഗ്യവശാൽ, ആരാധനാബിംബങ്ങളായി മാറാറുണ്ട്

അവരുടെ പ്രചോദനങ്ങളും,ദർശനങ്ങളും നമ്മെ നയിക്കട്ടെ
അവരുടെ ദീപനാളങ്ങൾ നമുക്ക് വഴികാട്ടികളാകട്ടെ.
പക്ഷെ അവർ കടന്നു പോകേണ്ടവരാണ് -
അവരുടെ കരസ്പർശമല്ല നമ്മുടെ ധന്യത

ജീവിതനിമിഷങ്ങളിലോരോന്നിലും മിശിഹായുടെ സാന്നിധ്യമറിയാൻ
അനേകരിലൂടെ മിശിഹാ നയിക്കട്ടെ
ധ്യാനപൂർവ്വം, കൃപാപൂർവ്വം നമുക്ക് കാത്തിരിക്കാം.

Can I still pray in the computer world?

The reverence we feel towards our own life and towards the living surrounding is the first step in spirituality. The strangest reality for the modern human is this sense of reverence. God has become a negligible stranger. It is the meaning of life situations that is to be revealed primarily for them. Knowing that there is much more than what we see in whatever is around, will enable us to humble ourselves before the wisdom within the mysteries of the universe. We tried to experiment, measure, manipulate, and conquer the nature. Yet, when we realise that even a small grain of dust is a love-link that caringly provides for us as babes in a cradle, we cannot approach it without devotion and wonder. The real humane sense is born in this reverence and devotion.

We will be filled with a sense of gratitude when we realise that we are given in a great measure much more than the burdening achievements for which we put great effort. If we are able to give thanks for everything, and if it becomes an attitude, that is the door for surrendering and dedication. To surrender is to have a responsibility towards one’s own life and towards whatever is related to it. The detachment and renunciation involved in it are much more than relations and duties; it is the self itself. At times we may be exhausted of the masks we wore to hide the blackened self, just because we are unable to surrender the self.  

We need to evaluate sincerely whether even the celebrated spiritual forms which we are also really proud of, sometimes become a make up for the masked face. In an attempt to defend that face we load ourselves with countless number of burdens; anger, jealousy, envy, hatred … We named these interior realities as sins, of which we are not completely aware of the matter and reasons. It is nurturing factor if we can understand the need-bases for our good deeds, vices, and habits. It will enable us to feel the rootedness of our being. If at all we had allowed ourselves to see these realities sincerely with humility and courage, they would have liberated us letting us recognise our real face and accepting them graciously. According to the measure of this freedom, our imaginations, personal language, life pattern, and behaviour would also keep changing. When we do not have the fake faces to be protected, naturally we will have the inner freedom and peace. Such an openness and acceptance deep within ourselves makes us know a providential content both in our goodness and in our shortcomings. There we might begin to see the face of God, and realise that the same presence was there in all the process we saw above.

It is here in the dust where we live and the human reality we live, we begin our journey. Otherwise we may give disfigured faces for God which might suit the masks we have created for ourselves. The name of God is not to be used in vain. We are not to profane the holy name. The holy name is to be taken in such a manner that it also should fill the hearts with life; it should not be used as a magical tool that can bring an effect. The verses of the scripture also should not become a claim to boast and show supremacy. They are to be the seeds to be implanted in human hearts. Only when it begins to give fruits, probably we begin to know the meaning of it. If so, even without a moment of contemplation, when the words are used or the name is taken in a triumphal voice, is it not a fake pleasure we make for ourselves?

Only when knowledge and imageries interplay in reality with one’s own surroundings, they become experiences that give convictions. On the contrary, they remain some principles, however zealous we are. The danger here is that it closes our hearts and makes it unclean, and keeps us chained without interior freedom. The sense of gratitude and reverence has to take birth in us before we offer it to God. Otherwise our offering would be mere words, and we offer, not to God but to some image of God.

The figures that are worshipped and the imageries that misguide are the most dangerous things in spirituality. We use the same language to speak of human situations and also about things beyond human situations. We do need such language because we are humans. But we give same meaning in both levels, the reality we realise might be false.

Each one forms a story that they could live out. The story so formed is a life-world for that person. The life examples they see, and their own life situations offer this story direction and value. It will be more enriched with the lessons learned in life, the evaluating and assessing methods of the society, and the way many relations are integrated towards one’s life. This life-world will define the horizons for one’s meaning of life. There was a time people formed such life-world in relation to the nature, others, and even to the celestial objects. Though there were difficulties and hurdles, that life style gave them a clear direction of life even in the midst of uncertainties. Todays the facilities are much advanced, yet we find a generation that is helpless in a world of hasty rush, bearing the burden of their dreams, disappointments, brokenness and desires, little pleasures and anger. To ask whether we are happy, there was no energy left to engage in some questions. Later, there was no time to ask them, and now such questions themselves seem insignificant. They want to flee from this world but inescapable, they are being pulled from different demands and remain a fragmented self. To form a life story, which examples can they take that have the pulse of life? It is not surprising that their stories and art forms include fast rhythms. It is not sufficient that we get an imaginable possibility, it must offer clarity in the midst of complexities of the world. We try to integrate our life stories into such stories that are both available and are capable of interestingly accommodate us.

Once upon a time John Milton’s Paradise Lost and Dante’s Divine Comedy had captured the minds of the believers in a very realistic sense. The literature they produced with their background and interests became part of faith. Their imagination of heaven and hell became unshakeable reality for us. We continue such mistakes of taking literally what is to be taken in figures and imageries even when we interpret scriptures and read the writings of the mystics.

Industrial revolution and the lifestyle of those migrated to the cities were not going in line with the ‘spiritual and traditional’ ways that they used to follow. They never looked back into such old pattern especially when their life situations were condemned to be that of ‘sin.’  In reality they were incapable of following them. If the divine was to remain outside the world of filth, they themselves saw no clear significance of that divinity in their midst. Though not answering every question, human hearts always look for a divine face that lives with them without being strange to their living situations.

The life stories to which the modern generation include themselves are the stories like Harry Potter, The Lord of the Rings, and many science fiction stories. We cannot say anything wrong if they combine the world they imagine for themselves with the attractive available imageries. Since we use figures, images and myths to understand reality and to express our experience, the fictitious images do enter into their sense of reality. While being still human, they have an inner world which imagines of a transhuman reality. They are also being carried to another world, though for a little while, with the advancement of gadgets like ‘Virtual Reality.’ To travel in the speed of light and to be part of another galaxy …, though imaginative, are partly already reality for them. We also need to take into account the human situation in an advanced computer world. When ‘Artificial Intelligence’ turns out to be sentient, intelligent, and personal beings we might become mere vassals. We will be some cognitive patterns, numerical codes, or something equal to mathematical formulae. It is already in process to work towards realisation, acceptance, and worship of a godhead based on artificial intelligence. In such situations we may have to reformulate our models of imagination and mode of interactions. Alongside, we also will be forced to rethink of our images of God, structure of religions, and spiritual stands. Though in smaller scale, we do already face such challenges.

If at all the many spiritualities today could see the torn lives that are frozen in front of multiple demands, and to embrace with tenderness the being in them that longs to be human! In our attempt to preserve our doctrines and the supremacy of religion, what we have lost the human with no escape who is exhausted in the changing society and their diverse demanding situations.  It is not rebelliousness or evil that is in them, but it is helplessness. The digital culture does form a virtual form of self and reality. Imposition of our 'good' may not be understood by these selves. How can we call them godless and satan worshippers just because it is not according to our view of 'good.' We might call many modern trends to be evil. But if we had tried to find which need, social or personal, are manipulated in such trends we may not have condemned them. Religion also does the same manipulation when it gives religious and spiritual interpretations for the matters which need objective evaluation and responsible reformulations, both personally and socially. Spirituality should be an inner strength of survival that enables one to stand and to walk hand in hand with others, integrating the value of being human and the awareness of one’s own reality with the surrounding reality. An enabling spirituality must have a deep relation with both these realities. One might pray for a soldier in a battle field, sitting in one’s holy place. But to say what the soldier must pray or how to pray, one must be able to see his world through the eyes of his heart. We are all excellent in telling people in a pilgrim place about the rites to be performed. Instead of the holiness monopolised by our hypocrisy, if we could see the fountains within the pilgrims and make them aware of it, if possible, we may be able to find streams of grace even in the world that was condemned to be the world of sin, evil, and filth. Temples will come down, God images will undergo change, but our hope is in the people of good will. So enable one another to go into their own depths where there is truth, goodness, beauty, kindness, and compassion. Surely they will realise the presence of Christ, not as an outsider, but as the anointed in one’s own being. The inner light of one who sees the possibility of Christ within, will shine in any darkness. 

____________________
A Malayalam version is available at നഗരനൊമ്പരങ്ങൾക്കിടയിൽ കൃപയുടെ നീർച്ചാലുകൾ

നഗരനൊമ്പരങ്ങൾക്കിടയിൽ കൃപയുടെ നീർച്ചാലുകൾ

സ്വന്തം ജീവിതത്തോടു തന്നെയും, ചുറ്റുപാടുകളോടും തോന്നുന്ന ആദരവാണ് ആത്മീയതയിൽ ആദ്യപടി. ആധുനിക മനുഷ്യന് തീർത്തും അപരിചിതമായിരിക്കുന്നതും അതുതന്നെ. ഇന്നത്തെ മനുഷ്യന് ദൈവം പരിഗണിക്കപ്പെടേണ്ടതില്ലാത്ത അന്യനാണ്.

ആദ്യം വെളിപ്പെട്ടു കിട്ടേണ്ടത് സ്വന്തം ജീവിത യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളുടെ പൊരുളാണ്. കൺമുമ്പിൽ തിളങ്ങുന്നതിനേക്കാൾ വലിയ രഹസ്യങ്ങൾ, കാണപ്പെടുന്നവയിൽ ഉണ്ട് എന്ന ബോധ്യം, പ്രപഞ്ചരഹസ്യങ്ങളുടെ വിവേകപ്രഭക്കു മുമ്പിൽ പ്രണമിക്കാൻ സ്വയം പ്രാപ്തമാക്കും. പരീക്ഷിച്ചും, അളന്നുനോക്കിയും, ചൂഷണം ചെയ്തും, കീഴ്പ്പെടുത്തിയ ഈ മണ്ണിന്റെ ഒരു തരി പൂഴി പോലും തന്നെ പിള്ളത്തൊട്ടിലിൽ പരിപാലിക്കുന്ന സ്നേഹകണ്ണിയാണെന്നറിയുമ്പോൾ, ഭക്തിയെന്ന ഭാവമില്ലാതെ ഒരു ഇലയനക്കത്തെ പോലും സമീപിക്കാൻ നമുക്കാവില്ല. അവിടെയാണ് ഉള്ളിലെ മനുഷ്യഭാവം പിറക്കുന്നതും.

നേടിയെടുത്തതൊക്കെ ഭാരപ്പെടുത്തുമ്പോഴും, അതിലെല്ലാമുപരി എത്രയധികം തനിക്കു നൽകപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു എന്ന ബോധ്യം എത്രയോ കൃതജ്ഞത കൊണ്ട് നമ്മെ നിറക്കയില്ല! എല്ലാറ്റിനും നന്ദി പറയാൻ നമുക്കായാൽ, അതൊരു മനോഭാവമായാൽ, അത് ആത്മസമർപ്പണത്തിന്റെ കവാടമാണ്. സ്വയം അർപ്പിക്കുകയെന്നാൽ സ്വന്തം ജീവിതത്തോടും അതിനോട് ബന്ധപ്പെട്ടു നിൽക്കുന്ന സകലത്തോടുമുള്ള ഉത്തരവാദിത്തത്തെ ലക്‌ഷ്യം വയ്ക്കുന്നുണ്ട്. ഇവയിലുൾപ്പെട്ടിട്ടുള്ള ഉപേക്ഷയും ത്യാഗവും, ബന്ധങ്ങളും ചുമതലകളുമല്ല, നാമെടുത്തണിഞ്ഞിട്ടുള്ള സ്വയത്തെത്തന്നെയാണ്. കരിമഷികൾ മറയ്ക്കാൻ എത്രയെത്ര പൊയ്മുഖങ്ങളാണ് നാം ധരിച്ചു മടുക്കുന്നത്.

ആഘോഷിക്കപ്പെടുന്ന, അഭിമാനിക്കപ്പെടുന്ന ആത്മീയരൂപങ്ങൾ പോലും അത്തരമൊരു പൊയ്‌മുഖത്തിന്റെ അലങ്കാരമാകുന്നില്ലേ എന്ന് ആത്മാർത്ഥതയോടെ വിലയിരുത്തണം. സ്വയം പ്രതിരോധിക്കാനുള്ള ശ്രമത്തിൽ എണ്ണമില്ലാത്ത ചുമടുകൾ സ്വയം നാം നമുക്കുമേൽ വലിച്ചുവയ്ക്കുന്നുണ്ട്; അഹങ്കാരം, കോപം, അസൂയ, മാത്സര്യം... കാര്യകാരണങ്ങൾ വ്യക്തമല്ലാത്ത ഇത്തരം അനേകം ഉൾയാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെ പാപങ്ങളെന്നു നാം വിളിച്ചു. ഇവയൊക്കെ ഒന്ന് സത്യസന്ധതയോടെ നോക്കാൻ, എളിമയുടെയും, ധൈര്യത്തിന്റെയും മുഖക്കണ്ണാടികൾ നാം അനുവദിച്ചിരുന്നെങ്കിൽ - സ്വമുഖത്തെ തിരിച്ചറിയാനും അംഗീകരിക്കാനും. മേല്പറഞ്ഞ എളിമപ്പെടുത്തുന്ന കനിവുകളോരോന്നും എത്രമാത്രം നമ്മെ സ്വാതന്ത്രരാക്കുമായിരുന്നു എന്ന് ധ്യാനപൂർവം ഓർക്കണം. സങ്കല്പങ്ങളും, വ്യക്തിപരമായ ഭാഷയും ജീവിതക്രമവും പെരുമാറ്റരീതികളും ഈ സ്വാതന്ത്ര്യത്തിന്റെ ഏറ്റക്കുറച്ചിലനുസരിച്ചു മാറിക്കൊണ്ടിരിക്കും. സംരക്ഷിക്കപ്പെടേണ്ട മുഖംമൂടികൾ ഇല്ലാത്തപ്പോൾ ആന്തരികമായ സ്വാതന്ത്ര്യവും സമാധാനവും സ്വാഭാവികമായുണ്ടാകും. യഥാർത്ഥമുഖം കാണാൻ ഉള്ളിൽത്തന്നെ തുറവിയും സ്വീകാര്യതയും ഉണ്ടാകുമ്പോൾ കുറവുകളിലും പുണ്യങ്ങളിലും, സ്വീകാര്യമായ പരിപാലന ഉൾച്ചേർന്നിരിക്കുന്നതറിയുകയും ദൈവമുഖദർശനം സാധ്യമാവുകയും ചെയ്യും. അപ്പോൾ, ഈ നടന്ന വഴിയിലൊക്കെയും അദൃശ്യമായ ആ ദിവ്യസാന്നിധ്യം കൂടെയുണ്ടായിരുന്നെന്നു നാം തിരിച്ചറിയും.

തുടങ്ങേണ്ടത് നാം നിൽക്കുന്ന പൊടിയിലും, നമ്മിലെ പശിമയുള്ള പച്ചമനുഷ്യനിലും തന്നെ. അല്ലെങ്കിൽ, നാം എടുത്തണിഞ്ഞു ശീലിച്ച പൊയ്മുഖങ്ങൾക്കു യോജിച്ച വികലമുഖങ്ങൾ ദൈവത്തിനും നാം നൽകിയെന്ന് വരാം. ദൈവതിരുനാമം വൃഥാ ഉപയോഗിക്കരുത് എന്ന് പറയുമ്പോൾ, തിരുനാമം അവഹേളിക്കപ്പെടരുത് എന്ന അർത്ഥത്തോടൊപ്പം, ജീവചൈതന്യമേശാത്ത വിധം ഒരു മന്ത്രോച്ചാരണം മാത്രമായി ആ നാമം ഉപയോഗിക്കപ്പെടരുത് എന്ന് കൂടി അർത്ഥമുണ്ടെന്നു ഞാൻ കരുതുന്നു. അഹങ്കരിക്കാനും മേൽക്കോയ്മ കാണിക്കാനുമുള്ള ആപ്തവാക്യമായി തിരുഗ്രന്ഥവചനങ്ങളും മാറിപ്പോകരുത്. ധ്യാനമൂലമായി മനുഷ്യഹൃദയങ്ങളിൽ വിത്തായി വീണു കിളിർക്കേണ്ടതാണവ. വളർന്നു ഫലം നല്കി തുടങ്ങുമ്പോഴേ ഒരുപക്ഷെ അതിന്റെ അർത്ഥമെന്തെന്നു നാം ഗ്രഹിച്ചു തുടങ്ങൂ. അപ്പോൾ, ധ്യാനം പോലുമില്ലാതെ ദൈവനാമത്തെ ആക്രോശസ്വരമാക്കുമ്പോൾ വന്ദിക്കുന്നതിനു പകരം ദൂഷിക്കുകയല്ലേ ചെയ്യുന്നത്?

അറിവുകളും സങ്കല്പങ്ങളും സ്വന്തം ചുറ്റുപാടുകളോട് പൂരകമാകുമ്പോഴേ അവ ബോധ്യങ്ങൾ നൽകുന്ന അനുഭവങ്ങളാകൂ. അല്ലെങ്കിൽ, എത്രയോ തീക്ഷ്ണതയോടെ ഏറ്റുപറഞ്ഞാലും അവ ആദർശങ്ങളെ ആകുന്നുള്ളു. അതിലെ വലിയ അപകടം ഈ തീക്ഷ്ണത ആന്തരിക സ്വാതന്ത്ര്യം നൽകാതെ ഹൃദയങ്ങളെ അടച്ചു ദുഷിപ്പിച്ചു കളയും എന്നതാണ്. കൃതജ്ഞതയുടെയും ആദരവിന്റെയും ഭാവം എന്നിൽ ജനിച്ചിട്ട് വേണം അതിനു ഏറ്റം യോഗ്യനായ സർവ്വേശ്വരന് അതർപ്പിക്കാൻ. അല്ലെങ്കിൽ എന്റെ അർപ്പണം വെറും വാക്കുകളാവില്ലേ - അർപ്പിച്ചത്, ദൈവത്തിനു പകരം ഏതോ ദൈവസങ്കല്പത്തിനും?

ആരാധിക്കപ്പെടുന്ന അലങ്കാരങ്ങളും, വഴിതെറ്റിക്കുന്ന രൂപകങ്ങളുമാണ് ആത്മീയതക്ക് ഏറ്റം അപകടം. മാനുഷിക ചുറ്റുപാടുകളിൽ നമ്മൾ ഉപയോഗിക്കുന്ന ഭാഷ തന്നെയാണ് അതിമാനുഷമായതിനെ സൂചിപ്പിക്കാനും മനസിലാക്കാനും നാം ഉപയോഗിക്കുന്നത്. നമ്മൾ മനുഷ്യരാകയാൽ നമുക്ക് ആ ഭാഷ കൂടിയേ തീരൂ. എന്നാൽ ഈ രണ്ടു തലങ്ങളിലും വാക്കുകൾക്ക് ഒരേ മാനം നൽകുമ്പോൾ, ഗ്രഹിക്കുന്ന യാഥാർഥ്യവും മിഥ്യയായിരിക്കും.

ഓരോ വ്യക്തിയും ജീവിക്കാനുതകും വിധം അവരവർക്കായി ഓരോ കഥാതന്തു മെനഞ്ഞെടുക്കുന്നുണ്ട്. രൂപപ്പെടുന്ന ഈ കഥ അവരെ സംബന്ധിച്ച് അവരുടെ ജീവനലോകമാണ്. കാണുന്ന ജീവിതമാതൃകകളും ജീവിതപശ്ചാത്തലങ്ങളുമാണ് ഈ കഥക്ക് ദിശാബോധവും മൂല്യവും നൽകുന്നത്. സ്വാംശീകരിച്ചെടുക്കുന്ന ഗുണപാഠങ്ങളും, സമൂഹത്തിന്റെ അവലോകനരീതികളും, ബന്ധങ്ങളുടെ പരസ്പരപൂരകത്തവും ഈ ലോകത്തിനു മേന്മ നൽകും. ഈ ലോകത്തോടുള്ള സമീപനരീതിയനുസരിച്ചാണ് ഓരോരുത്തരുടെയും ജീവിതത്തിന്റെ അർത്ഥതലങ്ങൾ വികസിക്കുന്നത്. പ്രകൃതിയോടും, മറ്റുമനുഷ്യരോടും, ആകാശവസ്തുക്കളോടുപോലും കൂട്ടിച്ചേർത്തു തങ്ങളുടെ ജീവനലോകം രൂപപ്പെടുത്തിയവരാണ് പഴമക്കാർ. പ്രതിസന്ധികൾ ഉണ്ടായിരുന്നെങ്കിലും ആ ജീവിതശൈലി അവർക്കുനൽകിയത് അനിശ്ചിതത്വത്തിന്റെ നടുവിലും വ്യക്തമായ ദിശാബോധമാണ്. സൗകര്യങ്ങൾ ഏറിയെങ്കിലും, സ്വപ്നങ്ങളും, നിരാശകളും, തകർച്ചകളും, ഇഷ്ടങ്ങളും, ഇത്തിരി സുഖങ്ങളും, ക്ഷോഭവും എല്ലാം പേറി തിരക്കുപിടിച്ചു പായുന്ന ഇന്നത്തെ മനുഷ്യൻ പലദിശകളിലേക്കു വലിച്ചുകീറപ്പെടുന്ന, എവിടേക്കോ ഓടിയൊളിക്കാൻ ആഗ്രഹിക്കുന്ന നിസ്സഹായനാണ്. ജോലി കഴിഞ്ഞു തിരികെയെത്തുമ്പോഴേക്കും ജീവിതം സന്തോഷപ്രദമായിരിക്കുന്നോ എന്ന് സ്വയം ചോദിക്കാനുള്ള ശക്തിപോലും അവരിൽ ഉണ്ടായിരുന്നില്ല. പിന്നീട് അത്തരം കാര്യം ഓർക്കാനുള്ള സമയം പോലും ഇല്ലാതായി. ഇന്ന് അത്തരം ചോദ്യങ്ങളേ അപ്രധാനമായി മാറി. അവരുടെ ജീവനകഥ മെനയുവാൻ ജീവസ്പര്ശമുള്ള ഏതുദാഹരണമാണ് ചേർത്തുവയ്ക്കുക? അതുകൊണ്ട് അവരുടെ കഥകളിലും കലകളിലും ധൃതതാളം ഉൾച്ചേർന്നിരിക്കുന്നതിൽ ആശ്ചര്യമില്ല. ആകർഷണീയമായ ഒരു സങ്കൽപം ലഭ്യമായതുകൊണ്ടു മാത്രം അത് സ്വീകാര്യമാകണമെന്നില്ല, അവരുടെ സംഘർഷമുഖങ്ങളിൽ വ്യക്തത നല്കുന്നതാകണം അവ. ലഭ്യമായതും തങ്ങളെത്തന്നെ താല്പര്യത്തോടെ ഉൾപെടുത്താൻ കഴിയുന്നതുമായ കഥാശകലങ്ങളിലേക്കാണ് ജീവിതകഥയും ചേർത്തുവയ്ക്കുന്നത്.

ഒരു കാലത്തു ജോൺ മിൽട്ടൺ ന്റെ Paradise Lost ഉം ഡാന്റെ യുടെ Divine Comedy യും യാഥാർഥ്യബോധത്തോടെ വിശ്വാസികളുടെ മനസ്സിൽ ഇടം പിടിച്ചിരുന്നു. അവർ അവരുടെ പശ്ചാത്തലത്തോടും, താല്പര്യങ്ങളോടും ചേർത്ത് എഴുതിയ സാഹിത്യകൃതികൾ വിശ്വാസത്തിന്റെ ഭാഗമായി. ഭാവനാരൂപത്തിൽ അവർ സങ്കല്പിച്ച സ്വർഗ്ഗനരകങ്ങൾ മാറ്റപ്പെടാനാകാത്ത യാഥാർത്ഥ്യമായി. ആലങ്കാരികമായി കാണേണ്ടതിനെ അക്ഷരാർത്ഥത്തിലെടുക്കുന്ന വലിയ തെറ്റ് മതഗ്രന്ഥവ്യാഖ്യാനത്തിലും ദർശനകൃതികളുടെ വായനയിലും ഇന്നും ഉണ്ട്. വ്യാവസായികവിപ്ലവവും, നഗരത്തിലേക്ക് ചേക്കേറിയവരുടെ ജീവിതക്രമവും, അന്നുവരെ പാലിച്ചു പോന്ന 'ആത്മീയ' ജീവിതക്രമത്തോട് ഒത്തുപോകുന്നവ ആയിരുന്നില്ല. തെറ്റുകളുടെ ലോകമായി പരമ്പരാഗത സമൂഹം അതിനെ വിധിച്ചപ്പോൾ, പാലിക്കപ്പെടാൻ നിവൃത്തിയില്ലാത്ത അത്തരം ക്രമങ്ങളിലേക്കു പിന്നീട് അവർ തിരിഞ്ഞുനോക്കിയും ഇല്ല. അവിടെയുള്ള ചുറ്റുവട്ടങ്ങളിൽ ഒതുങ്ങിനിൽക്കുന്ന, ‘ആഴുക്കിന്റെ' ലോകത്തെ സംഘർഷങ്ങളിൽ ഉൾപ്പെടാതെ മാറിനിൽക്കുന്ന ഒന്നാണ് അവിടെയുള്ള പൂജനീയ യാഥാർഥ്യം എങ്കിൽ അതിനു വ്യക്തമായ സ്ഥാനവും അവർ പിന്നീട് കണ്ടില്ല. ഉത്തരം നല്കുന്നില്ലെങ്കിലും ജീവിക്കുന്നിടത്തു അപരനാകാതെ നിൽക്കുന്ന ദൈവമുഖം എന്നും മനുഷ്യൻ തേടുന്നുണ്ട്.

പുതുതലമുറ തങ്ങളെ ഉൾച്ചേർത്തുന്ന ജീവനകഥകൾ, Harry Potter, The Lord of the Rings, മറ്റനേകം ശാസ്ത്രസങ്കല്പിക കഥകൾ മുതലായവയിലെ ഇതിവൃത്തങ്ങളാണ്. തനിക്കുവേണ്ടി സങ്കല്പിക്കുന്ന ലോകത്തെ ഹൃദയഹാരിയായ രൂപകങ്ങളോട് അവർ ചേർത്ത് വയ്കുന്നെങ്കിൽ തെറ്റുപറയാനില്ല. യാഥാർഥ്യങ്ങളെ മനസിലാക്കാനും, അനുഭവങ്ങളെ പ്രകടിപ്പിക്കാനും മനുഷ്യൻ പ്രതീകങ്ങളെയും ദൃഷ്ടാന്തങ്ങളെയും വിനിമയോപാധിയാക്കുന്നു എന്നതുകൊണ്ടുതന്നെ, ഇത്തരം സാങ്കല്പിക കഥകൾ അവരുടെ യാഥാർത്ഥ്യബോധ്യങ്ങളിലേക്കു കടക്കുന്നുണ്ട് എന്ന് മനസ്സിലാക്കിയേ തീരൂ. മനുഷ്യരായിരിക്കെത്തന്നെ അതിമാനുഷത്തം സങ്കല്പിക്കുന്ന ഒരു ആന്തരികലോകം അവർക്കുണ്ട്. Virtual Reality പോലുള്ള സാങ്കേതികവിദ്യകൾ അല്പസമയത്തേക്കാണെങ്കിലും വലിയ പ്രഭാവത്തോടെ മറ്റൊരുലോകത്തായിരിക്കുവാൻ അവരെ സംവഹിക്കുന്നുണ്ട്. പ്രകാശവേഗതയിൽ സഞ്ചരിക്കുക, മറ്റൊരു നക്ഷത്രസമൂഹത്തിന്റെ വിരുന്നുകാരാവുക തുടങ്ങിയവ സങ്കല്പികമാണെങ്കിലും അവർക്കു സാധ്യതകളാണ്. കമ്പ്യൂട്ടർ ലോകത്തെ മനുഷ്യന്റെ സ്ഥിതിയെയും കാര്യമായെടുക്കേണ്ടതുണ്ട്. ബോധേന്ദ്രിയങ്ങളുള്ള ചിന്താശക്തിയുള്ള വൈയക്തികമായ സത്തകളായി Artificial Intelligence മാറിക്കഴിയുമ്പോൾ മനുഷ്യൻ അവയുടെ ആശ്രിതരായി തീർന്നേക്കും. ജൈവപ്രക്രിയയിലൂടെ നൂറ്റാണ്ടുകളിൽ നമ്മളിൽവന്ന ബൗദ്ധികപരിണാമത്തിലും പതിന്മടങ്ങു വേഗത്തിൽ, അതിവികസിതമായ തലത്തിലേക്ക് സ്വയം രൂപകൽപന ചെയ്യാനും അവയ്ക്കായേക്കും. നമ്മുടെ സങ്കല്പ മാതൃകകളും വിനിമയരീതികളും തീർത്തും മാറേണ്ടതായും വരും. അപ്പോൾ ദൈവസങ്കല്പങ്ങളും, മതഘടനകളും, ആത്മീയനിലപാടുകളും പുനർചിന്തനം ചെയ്യപ്പെടേണ്ടതായി വരും. അത്തരത്തിലുള്ള ഏതാനം വെല്ലുവിളികൾ ചെറിയതോതിലെങ്കിലും ഇന്നേ നമ്മൾ നേരിടുന്നുണ്ട്.

വിഭജിതമായ വ്യക്തിത്വങ്ങളുമായി പലമാന പ്രതീക്ഷകൾക്ക് മുമ്പിൽ വിറങ്ങലിച്ചു പോകുന്ന, കത്തിയമരുന്ന ജീവിതങ്ങളെ നോക്കിക്കാണാനും, അവയിലെ മനുഷ്യനാകാൻ കൊതിക്കുന്ന ഉണ്മയെ മൃദുലതയോടെ തൊട്ടുതലോടുവാനും ആത്മീയതകൾക്കു കഴിഞ്ഞെങ്കിൽ! വിശ്വാസസംഹിതകളെയും മതമേൽക്കോയ്മയെയും സംരക്ഷിക്കാനുള്ള ബദ്ധപ്പാടിൽ കാണപ്പെടാതെപോയത്, മാറുന്ന സമൂഹത്തിൽ അതിന്റെ ഭിന്ന സാഹചര്യങ്ങളിൽ തളർന്നുപോകുന്ന മനുഷ്യനാണ്. മറുതലിപ്പോ തിന്മയോ അല്ല അവരിലുള്ളത്, നിസ്സഹായാവസ്ഥയാണ്. തിന്മയെന്നു പേരിട്ടു വിളിക്കപ്പെടുന്ന പല ആധുനികപ്രവണതകളും, സാമൂഹികമോ വ്യക്തിപരമോ ആയ ഏതു ആവശ്യങ്ങളെ മുതലെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്നു എന്ന് മനസിലാക്കാൻ ശ്രമിച്ചെങ്കിൽ ആത്മീയവിശ്വസ്തർ അവർക്കെതിരെ വിധി പറയുമായിരുന്നില്ല. സാമൂഹികമോ വ്യക്തിപരമോ ആയ സങ്കീർണപ്രശ്നങ്ങൾക്ക് വസ്തുനിഷ്ഠമായ അവലോകനത്തിലേക്കും, സ്വയം പരിശോധിക്കേണ്ട ഉത്തരവാദിത്തങ്ങളിലേക്കും സമൂഹത്തെയോ വ്യക്തിയെയോ നയിക്കുന്നതിന് പകരം മതപരമോ ആത്മീയപരമായ വ്യാഖ്യാനങ്ങൾ നല്കപ്പെടുമ്പോളും, സാഹചര്യങ്ങൾ മുതലെടുക്കപ്പെടുകയാണെന്നതാണ് സത്യം. മനുഷ്യന്റെ വിലയും, സ്വയാവബോധവും, ചുറ്റുമുള്ള യാഥാർഥ്യങ്ങളോട് ഒത്തുചേർത്തു, സ്വയം എണീറ്റ് നിൽക്കുവാനും, കൈകോർത്തു പിടിച്ചു നടക്കാനുള്ള ഉൾക്കരുത്ത് നേടിയെടുക്കാനും തുണയ്ക്കുന്ന അതിജീവനത്തിന്റെ ശക്തിയാകണം ആത്മീയത. തികഞ്ഞ ഉൾബലത്തോടെ ജീവിക്കാൻ മനുഷ്യനെ സജ്ജമാക്കുന്ന ആത്മീയതക്ക് ഈ രണ്ടു യാഥാർഥ്യങ്ങളോടും ആഴത്തിലുള്ള ബന്ധമുണ്ടാകും. ആശ്രമത്തിലെ പൂജാമുറിയിലിരുന്നു യുദ്ധസ്ഥലത്തെ പട്ടാളക്കാരനുവേണ്ടി പ്രാർത്ഥിക്കാം. എന്നാൽ അവൻ എങ്ങനെ പ്രാർത്ഥിക്കണമെന്നോ, എന്ത് പ്രാർത്ഥിക്കണമെന്നോ പറയാൻ അയാളുടെ ഹൃദയത്തിന്റെ കണ്ണുകളിലൂടെ എല്ലാമൊന്ന് കാണാനായെങ്കിലേ കഴിയൂ.

ശാസ്ത്രജ്ഞനെയും നിരീശ്വരനെയും ഉത്തരം മുട്ടിക്കുന്ന കുട്ടിയുടെ പരിഹാസഭാവത്തിൽ, എന്തൊക്കെയോ സ്ഥാപിച്ചെടുത്തെന്ന വ്യർത്ഥാഭിമാനം കരുത്തായെടുക്കുന്നവരാണ് നമ്മളിൽ പലരും. പവിത്രസ്ഥാനങ്ങളിലെ തീർത്ഥയാത്രികരോടു നിഷ്ഠാചര്യകളെക്കുറിച്ചു പലയാവർത്തി ഉപദേശിക്കാൻ നമുക്ക് മിടുക്കാണ്. നമ്മൾ കുത്തകയാക്കിയിരിക്കുന്ന പവിത്രതക്ക് പകരം, തീർത്ഥാടകരിലെയും മറ്റനേകരിലെയും ഉറവകൾ കാണാനും, പറ്റുമെങ്കിൽ കാണിച്ചു കൊടുക്കാനും കഴിഞ്ഞെങ്കിൽ അഴുക്കുചാലെന്നു വിധിക്കപ്പെട്ട നഗരനൊമ്പരങ്ങൾക്കിടയിൽ കൃപയുടെ നീർച്ചാലുകൾ കണ്ടെത്താനാകും. ആരാധനാലയങ്ങൾ നിലം പൊത്തും, ദൈവസങ്കല്പങ്ങൾ മാറിപ്പോകും എന്നാലും നമ്മുടെ പ്രത്യാശ നന്മനിറഞ്ഞ മനുഷ്യഹൃദയങ്ങളിൽത്തന്നെ. അവരവരുടെ ആഴങ്ങൾ കാണാൻ പരസ്പരം സഹായിക്കാം, നമ്മുടെ തന്നെ നന്മകളിലേക്കു, സത്യത്തിലേക്ക്, ആന്തരിക സൗന്ദര്യത്തിലേക്കു, കരുണയിലേക്കു, ഹൃദയത്തിന്റെ അലിവിലേക്ക്. തീർച്ചയായും അവിടെ ക്രിസ്തുവിനെ നാം കണ്ടു മുട്ടും; പുറത്തുനില്കുന്നവനായല്ല, നമ്മുടെ തന്നെ സത്തയുടെ ഭാഗമായി. ഉള്ളിൽ ക്രിസ്തുസാധ്യത കണ്ടു തുടങ്ങുന്ന ആളുടെ ഉൾവെളിച്ചം ഏത് അന്ധകാരത്തിലും പ്രകാശിക്കും.
____________
An English version is available at Can I still pray in the computer world?

കുഴിയിലിട്ട പൊൻനാണയം

ജീവന്റെ ഊർജം നീ നൽകി,
വെള്ളവും ഭോജനവും
വായുവും നീ നൽകി .
ഇതാ, നന്ദിയോടെ,
എന്നിൽ അവക്ക് ഞാൻ പുതിയ മാനമേകി.
___________
ജീവിതത്തിനാനന്ദവും,
ദിനമൊന്നൊന്നായ് ജീവിക്കാൻ
കരുത്തും നീ നൽകി.
നിന്റെ കരം പിടിച്ചു
അവക്കും ഞാൻ ജീവന്റെ പുതുമ നൽകി.
______________

അനേകരിലെ പ്രചോദനങ്ങളിലൂടെ കേട്ടതൊക്കെയും
ഒരുവേള ഗ്രന്ഥമായി.
അക്ഷരത്താഴിട്ടുപൂട്ടി
പുസ്തകത്താളുകളിൽ വചനം ഞാൻ കുഴിച്ചു വച്ചു;
കേടുപറ്റുകയോ, കവർന്നുപോകയോ അരുതല്ലോ.
പൂട്ടപ്പെട്ട അക്ഷരങ്ങൾ ചിതലായി, കടന്നലായി
സിരകളിൽ വിഷമായി, ഹൃത്തിൽ ദംശനമായി
___________
ജീവന്റെ അരുവികളിൽ,
ചുടുകാറ്റിൽ, ഋതുക്കളിൽ
നീ ഹൃദ്യമായി മന്ത്രിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു.

Unfriend the fake account of 'God'

Do we find the divine presence in our defined ways? The divine, whatever that may be, wishes to give us the joy of surprise in visiting us in unexpected forms. There may not be anything at all that was thought to be divine.

There is in us a search for God, and eagerness to find him.

Compare the search with the following four images

1) A group of good friends preparing a boy for his first night; how to behave, what to speak... For an added aid they send a set of words he could speak. when the time arrived the situation was not as he was instructed. He started shivering from top to bottom. Finally, the girl said: "Relax, don't say anything, feel comfortable, I am OK."

We receive a number of prayers everyday, for different times, needs, occasions. There also offers that your intentions will be prayed for. What we really needed was to learn how to pray in our daily situations, integrating our busy schedule and our spiritual need. Instead, in the flood of prayers we are confused which is the best prayer we can make.

2) Someone of goodwill sees a poor man eating puffed rice. Thinking that it is his favourite food the former orders for him four sacks of puffed rice, without knowing that the poor man was eating it because he could not afford nothing else. 

Spiritual guidance also often goes this way. "People like it," is the only reason for the styles suggested and followed, without considering how much of personal growth is achieved by the method, even of it gives a temporary consolation for the moment. 

The above two images were about the guidance given for prayer or spirituality. the following two could be our own personal situations in prayer. 

1) Think of a child who is very happy with a balloon it has got. It protects it, even without allowing others to touch it, with great enthusiasm. Days go on.. the balloon either breaks in the hands of the child itself, or gradually loses the air. Now there is no enthusiasm, no surprise, the child does not even look at the balloon. 

How protective or definite are we about our methods of spirituality and our clarity about how God speaks and appears? They are concepts we made for our clarity in understanding, and we need to be ready to accept if the divine desires to reveals to us in a different way. Often our eagerness and enthusiasm fade away because the 'things of God' that we assumed have not really connected with our human reality, of joys, celebrations, passions, desires, and suffering.

2) Imagine we were for a long time in deep friendship with someone on Facebook, deep sharing, long chatting, Likes and Shares for every Post... One day we realise it was a fake account. With whom were we chatting and sharing? 

Would our relationship with God turn out to be such? We have no escape to say that this is what was taught by my religion, instructed by my counsellor... We need to check our own life whether it receives better nourishment to be real humans, free, grateful, and at peace. 

All these attempts to search for God and the eagerness to know Him, and to help those who seek, could be genuine. Yet why do we lose on the way?

Probably because we focus on what we think and the method we try to follow. We magnify them, follow them strictly, and why not, unknowingly may be worshipping them. 

God's surprising visits gives us joy. Keeping a precious gift for God and giving it when God comes is also a joy. Preciousness does not depend on the value, but what really makes him happy. How do we know? From the memories of his previous visits, from the moment of conception as the first visit.

Teaching and Learning by Being in Christ

Let the message of Christ dwell among you in all its richness, teaching and admonishing one another in all wisdom, With gratitude in your hearts sing psalms and hymns and inspired songs to God; and whatever you say or do, let it be in the name of the Lord Jesus, in thanksgiving to God the Father through him. Col 3: 16, 17

On quite a few occasions, we may have commended on an instruction given to us whether it be in our own home, office, school or in the Church: “it was very abstract, I could not understand; it was very interesting but there was no substance; it was great but I don’t know what could be done in my life with it; it was a waste of time, …” How would a religious instruction from the Church be taken? 

fr. Timothy Radcliffe, former Master General of the Dominicans, mentions that religion should direct us to God, and this should make a difference to how we live. He emphasises that it is not a moral superiority, but a quality of lives that are marked by some form of hope, freedom, happiness, and courage. If they are not then why should anyone believe a word they say? (Radcliffe, What is the Point of being a Christian?) Francis Schaeffer viewed that “Christians have not always presented a pretty picture to the world. Too often they have failed to show the beauty of love, the beauty of Christ, the holiness of God. And the world has turned away.” Today, why should the world listen to us as individual or as a community being in the teaching function of Christ?

In order to understand the vitality and function of the Church, we first focus our eyes on the spirit of Christ whose body the Church makes up. This reflection is from a perspective that we exercise both teaching and learning by being in Christ – both in spirit and in the image of the body St Paul presented. I request you to imagine of a baby bird inside its nest trying to stretch itself outward, and secondly of being inside the body of Christ. This is suggested not as an analogous figure, but to evoke an imaginative feeling. 

Christ went around doing good works, and his touch gave life to many who were in gracelessness and bondage (Acts 10 38). Whether it was by his actions or words it was to make the presence of God really sensible, and also to make the people to experience that they are visible to God (Jn 10: 38; Col 2/9). Thus being with him and being part of him they learn the message of peace, the mind of God (Is 54 13). This meeting would create such a consolation and confidence so that they begin to live and come to its fullness (Jn 10: 10). What they learned from him was not a content of information, but a life to live. It is the power of grace, a new confidence of living, being enabled to participate in that message and mystery of the anointed even to offer their lives in self-emptying in completion of what he had initiated in his body (Phil 2: 5-8). This sacrificial and priestly function is also motherly because the grace works for the generation of the children of God (Jn 1: 12). 

It is a process of being in a caring womb, also at the same time remaining open for the newness of life. The church holds the world in an embrace of love, that it finds in her their own completeness in a higher order of living, and their ultimate salvation (Mater et Magistra § 1). In tender protection and mature correction, the teaching is motherly, providential, caring, and enabling. It is from self-emptying and life-giving motherly nature church instructs in an enabling manner. 

The first learning a child comes to have is to be aware – of the mother, and of the nourishment received (though not consciously). Faith similarly is realised as a living factor, a liveable meaning to live as human and as a child of God. Growing in a relationship is not taught by answers or definitions, rather it is becoming aware of the possibility to live with Christ, and like Christ. Thus, what one learns being in the womb of the mother church is to be moulded to the pattern of Christ (Rom 8:29; 2 Cor 3:18; 1 Jn 3:2). 

The possibility of being in contact with God, being blessed by God, and being the blessing, however poorly spirited in our daily situations we are, is the primary lesson we integrate from Christ the teacher (Mt 5: 3-12). In this blessedness we receive a sense of gratitude and praise, encouraging ourselves to self-surrender and sacrifice. Whatever we have imbibed of the blessedness makes us humble bearers of that mystery, and begin to initiate others into it, making them confident to search for the Word of God dearly spoken in their own heart. 

It is a need that one be enabled to be instructed from within by the power of the spirit. The Law was given through Moses to guide the Israelites to walk in the path of God and to know God, but the law gradually became a power to judge. At times the teaching becomes cause for stumbling not because the teaching was bad or wrong, but because it did not have the enabling power (Mt 23: 1-5). They did not teach anything wrong intentionally, rather they taught what was thought to be right, neglecting mercy and justice.

The learners and interpreters of the law became the custodians of its meaning. The levitical command (obey the Law) was slowly turning towards a deuteronomical invitation (love the Lord your God…) to enter into a loving relationship with God. Unfortunately the sense of command was made preferable to the sense of belonging. Though it was intended to grow into the fidelity to the mind of God, the whole aspect of the law was reduced to performance of rightful duties. 

When the whole sense of religious affiliation is limited to what to do and what not to do, the word and the message are on to the lawyer, and life and meaning may be found absent. The rightness was defined by lawyers often in the way how it would suit their interests. It also could keep the interpreters in command, teaching and instructing the people, and interpreting the law for the little ones. They corrupted the word with their additional customs and traditions, mostly in their own favour. Faith became a language of control, letters of the scripture became a demand to be obeyed, but the Word of the Lord was not heard. The teachers of the law may have had the fidelity to their responsibility (towards social, moral, religious renewal), but the same intention would overpower the intention of God. They do cause stumbling because they are not the words come out of the mouth of God, but the words given to the mouth of God. They are the clearest definitions, but they only function for an uncertainty reduction mechanism.

Today’s world is world that does not have time to wonder at the miracle of nature, even to be conscious of the profound sacredness of life itself, and of the needy human spirit in the midst of its busy-ness. How does the church become a facilitator to rediscover the world’s lost time? It could be in the humble process of becoming. Whenever we claim to have become, or known completely there is no significance of becoming. Perhaps we have made this claim with Scripture, doctrines, liturgy, sacraments, and moral teaching. Against their sacramental possibility of making Christ visible, did they become devoid of Christ because of our stubborn customisations? (Ref. Evengelium Gaudium § 95)

So it is always enlivening to introspect into the multidimensionality of what we believe, what have contributed to our belief system, and what implication our faith-stands make, because faith may not be necessarily right faith. When belief is solidified into single unit there may be a misguided sense of duty of defending it being stubborn and intolerant towards any different opinion. There our opinions become the sole truth arrogantly asserted. Though calling our stand as faithfulness to traditional beliefs, we must recognise its disastrous nature of judging or analysing the righteousness of the other. Unfortunately the demand/command is to focus on ‘we’ – what we say or how we interpret, not Christ nor the church. Letters become idols, and teaching judgemental. Zeal for religion is not necessarily the fidelity to God especially when it encourages to isolate its community to reinforce the minute elements of religious identity. 

The world is also consumerist and utilitarian where immediate results and usefulness are valued. When we see within ourselves ‘selling-[spiritual]-items,’ and promote superstitious faith-objects and faith-ideas offering immediate and magical results we do teach the world to seek salvation in superstition. In such practices even the real worth of rosaries and scapulars may be mistaken and produce a crowd of orphans.

In this regard, in an interview in Krakow during his visit for the World Youth Day in 2016, Pope Francis said: “Today’s religious illiteracy has to be countered with three languages, with three tongues: the language of the mind, the language of the heart and the language of the hands. All three together, harmoniously.”

If we have the attitude that we have nothing to learn we may respond judgementaly (Jn 9: 34). How much more do we need to learn the depth of Christ! What we require is humility to learn and search. Thus the learning and teaching is through being in and becoming Christ. In the church and through the church the world has the presence of God and possibility of encounter with God the comforter, of God the redeemer, of God the continual inspirer of faith and works. Such a person feels himself free in the very depth of his being, and freely raised up to God. And thus he affirms and develops that side of his nature which is noblest and best (Mater et Magistra § 180).

“By his divine power, he has lavished on us all the things we need for life and for true devotion, through the knowledge of him who has called us by his own glory and goodness. Through these, the greatest and priceless promises have been lavished on us, that through them you should share the divine nature and escape the corruption rife in the world through disordered passion. With this in view, do your utmost to support your faith with goodness, goodness with understanding, understanding with self-control, self-control with perseverance, perseverance with devotion, devotion with kindness to the brothers, and kindness to the brothers with love” (2 Pet 1: 3-6).